Παιδιά και εφήβους «χτυπά» η ανορεξία

Απαρατήρητα και σιωπηλά, κυρίως νεαρές γυναίκες, υποφέρουν από ένα άλλο παρακλάδι της εξάρτησης, τη βουλιμία.
Ο διεθνής ψυχιατρικός όρος «βουλιμία», που στα αρχαία Ελληνικά σημαίνει πείνα βοός (βους + λιμός =βου-λιμ-ία), δεν έχει τη νεοελληνική έννοια, που είναι υπέρμετρη λαιμαργία, αλλά περιγράφει μια διαταραχή στη συμπεριφορά λήψης τροφής.
Θα νομίζετε ότι ο βουλιμικός είναι ο παχύσαρκος. Κάθε άλλο. Ο βουλιμικός έχει κανονικότατο βάρος και φροντίζει να έχει κανονικό βάρος με ένα ιδιόμορφο και καταστρεπτικό τρόπο, όπως είναι και ο δρόμος που ακολουθεί ο κάθε εξαρτημένος: ο δρόμος της αυτοκαταστροφής.
Ας καθορίσουμε όμως ποιος είναι ο βουλιμικός. Ο βουλιμικός, στη συντριπτική πλειοψηφία (πάνω από 90%), είναι νεαρές γυναίκες, οι οποίες διατηρούν πάντοτε κανονικό βάρος, είναι συνήθως κομψές και φροντίζουν την εξωτερική τους εμφάνιση.
Επειδή δεν μπορούν να αντισταθούν στα κολοσσιαία γεύματα, που κρυφά καταβροχθίζουν και επειδή πάσει θυσία θέλουν να διατηρήσουν τη σωματική τους κομψότητα, όπως σήμερα υπαγορεύει η γυναικεία μόδα, «ανακαλύπτουν» τον εμετό, τα διουρητικά και τα καθαρτικά. Δηλαδή χαπάκια ή σιρόπια σε μεγάλη ποικιλία, τα οποία σήμερα αντικατέστησαν το γνωστό μας «καθάρσιο», όπως π.χ. το ρετσινόλαδο.
Ποια όμως είναι η απαρχή αυτής της εξελιγμένης μορφής εξάρτησης;
Είναι η δίαιτα ή η νηστεία για εκπλήρωση του διακαούς σκοπού: με τον πιο γρήγορο και αποτελεσματικό τρόπο να ανταποκριθούν στην απαίτηση της μόδας για ιδανική σωματική κομψότητα.
Με δίαιτες πείνας υποφέρουν μέρα και νύχτα. Την ημέρα είναι διαρκώς εκνευρισμένοι ή μελαγχολικοί και τη νύχτα υποφέρουν από αϋπνίες και φόβο μην τυχόν και δεν μπορέσουν να κρατήσουν την εξαντλητική τους δίαιτα.
Πράγματι, αργά ή γρήγορα, πριν από το τέλος του διαιτητικού τους προγράμματος ή αμέσως μετά από αυτό, συνήθως νύχτα, «σώμα και ψυχή επαναστατούν» και σαν ναρκομανείς καριέρας, που τους λείπει η δόση τους, για να ικανοποιήσουν το βασανιστήριο της σωματικής και ψυχικής πείνας τους, ορμούν στο ψυγείο, μέσα στο οποίο βρίσκεται το «ναρκωτικό» τους, που είναι πρόχειρο, φθηνό και νόμιμο…
Τότε ακολουθεί ένα όργιο πανδαισίας, ένα απερίγραπτο φαγοπότι. Τεράστιες ποσότητες τροφίμων και ποτών καταβροχθίζονται και χωρίς επιλογή «καθαρίζουν» ό, τι βρουν μπροστά τους. Συχνά τους έρχονται δάκρυα και κοντεύουν να πνιγούν, γιατί δεν είναι δυνατόν να τα καταπιούν τόσο γρήγορα, όσο τους σπρώχνει το πάθος της εξάρτησης.
Σταματούν μόνο όταν γεμίζει το στομάχι τους μέχρι αδιαχώρητου, όταν κοντεύουν να σκάσουν από τη διάταση του στομαχιού τους που τους προκαλεί πόνο. Σταματούν μόνο όταν το υπερπλήρες στομάχι τους πιέζει ασφυκτικά το διάφραγμα και κάθε προσπάθεια αναπνοής συνοδεύεται από περισσότερο πόνο και δυσκολία αναπνοής.
Εκτός από τα πολύ δυσάρεστα αυτά σωματικά συμπτώματα, συνυπάρχουν αμέσως και φοβερά συναισθήματα ενοχής, ντροπής και αποτυχίας με κατάθλιψη. Έτσι, σώμα και ψυχή, αναζητούν τη λύτρωση. Ο δρόμος για την τουαλέτα είναι ήδη προγραμματισμένος. Ο προκαλούμενος εμετός λυτρώνει και ανακουφίζει σώμα και ψυχή από τους πόνους και τα συναισθήματα ενοχής.
Ο δρόμος για τη βουλιμική εξάρτηση έχει ανοίξει. Οι βουλιμικοί παραδίνονται στο φαύλο κύκλο μεταξύ καταβροχθίσματος ανυπολόγιστων ποσοτήτων τροφίμων και επανειλημμένων αυτοπροκαλούμενων εμετών, με καταστρεπτικές σωματικές και ψυχικές συνέπειες. Η κοινωνική απομόνωση και η οικονομική καταστροφή ακολουθούν σύντομα.
Οι σωματικές συνέπειες που προέρχονται από τους αδιάκοπους εμετούς – οι οποίοι, όπως μου ομολογήθηκε από ασθενή μου στην ειδική κλινική που ίδρυσα και διηύθυνα στη Δ. Γερμανία, φτάνανε τις 19 ημερησίως- είναι σοβαρότατες. Οι συνεχείς αυτοί εμετοί οδηγούν στον ερεθισμό του οισοφάγου και της στομαχικής κοιλότητας, από το όξινο περιεχόμενο του στομάχου. Παρουσιάζονται ορμονικές διαταραχές όπως η εμμηνόπαυση, καθώς και ηλεκτρολυτικές.
Επειδή όμως οι βουλιμικοί καριέρας το γνωρίζουν αυτό, παίρνουν και ταυτόχρονα σκευάσματα καλίου για να εξισορροπήσουν την έλλειψή του, που προκαλείται από τους αλλεπάλληλους εμετούς.
Με την εξέλιξη της βουλιμίας, οι αρχικώς προκαλούμενοι εμετοί, γίνονται στη συνέχεια αντανακλαστικοί. Δηλαδή, χωρίς πλέον τη θέλησή τους, οι βουλιμικοί αποβάλλουν με τον αυτόματο εμετό όποια ποσότητα φαγητού εισέρχεται στο στομάχι τους. Φυσικά, ακολουθεί απώλεια βάρους κάτω από τα επιθυμητά επίπεδα και αρρυθμίες, που φαίνονται σαφώς και στο ηλεκτροκαρδιογράφημα.
Παράλληλα, οι βουλιμικοί υποφέρουν και ψυχικά, διότι γνωρίζουν βέβαια το παθολογικό της κατάστασής τους και γιʼ αυτό προσπαθούν και καταφέρνουν να μη μαθευτεί. Μηχανεύονται τα πάντα για να μην αντιληφθεί το πρόβλημά τους κανείς, ακόμα και το πολύ στενό περιβάλλον τους.
Προς τα έξω δε φαίνεται τίποτα από την εξάρτησή τους: δεν τρώνε ούτε λαίμαργα ούτε ποσότητες μπροστά στους άλλους. Επιπλέον, έχουν κανονικό σωματικό βάρος. Εάν δεν καταφέρουν να υπερνικήσουν την εξάρτησή τους, ή να την ομολογήσουν στο θεραπευτή ιατρό τους, αποτελούν διαγνωστικό πρόβλημα, που η εξέλιξή του οδηγεί στο θάνατο, συνήθως καρδιακή ανακοπή. Παίρνουν τότε το μυστικό τους στον τάφο.
Τα όργια πανδαισίας προετοιμάζονται με πολύ μεγάλη επιμέλεια και μυστικότητα, όπου καταβροχθίζονται τεράστιες ποσότητες, όπως ήδη ανέφερα, τροφίμων και ποτών, συνήθως τέτοιων που καταπίνονται με ευκολία: σούπες, γαλακτοκομικά, ζυμαρικά, τούρτες, πάστες, κρέμες.
Είναι τόσο προσεκτικοί στην προετοιμασία της οργιαστικής πανδαισίας, ώστε ακόμα και η αγορά των τροφίμων και ποτών δεν πραγματοποιείται μόνο από το κατάστημα τροφίμων της γειτονιάς ή εκεί όπου είναι μόνιμοι πελάτες.
Όταν είναι όλα έτοιμα, κάθονται μόνοι τους, αφού βεβαιωθούν πως δεν μπορεί να τους ενοχλήσει κανείς και το μεγάλο φαγοπότι αρχίζει. Κανείς δεν μπορεί να υποψιαστεί τι συμβαίνει εν συνεχεία μέσα στην κλειδωμένη τουαλέτα.
Από ομολογία παντρεμένης συναδέλφου και ασθενούς, στην κλινική μου, έμαθα πως για πολλά χρόνια, μέχρι που έμεινε έγκυος, μπόρεσε να το κρατήσει μυστικό ακόμα και από το σύζυγό της.
Ζώντας λοιπόν μέσα σ΄ αυτό το ψυχικό μαρτύριο, παρουσιάζονται διακυμάνσεις κατάθλιψης μέχρι τη βαριά κατάθλιψη με αυτοκτονία, γιατί ο βουλιμικός στην απελπισία του που δεν μπορεί να σπάσει το φαύλο κύκλο μεταξύ καταβροχθίσματος και εμετών, δεν βλέπει πλέον άλλη διέξοδο στο λαβύρινθο της εξάρτησής του.
Η κοινωνική απομόνωση που απαιτεί η προετοιμασία των οργιαστικών αυτών πανδαισιών που ακολουθούνται πάντοτε από εμετούς, απαιτούν το κρύψιμο μέσα στους «τέσσερις τοίχους» των σπιτιών τους. Η σύγχρονη λήψη καθαρτικών και διουρητικών μπορούν να φέρουν σε δύσκολη θέση το βουλιμικό, να προκαλέσουν υποψίες ότι «κάτι δεν πάει καλά».
Φιλικές, κοινωνικές και ερωτικές σχέσεις, αποτελούν επικίνδυνους μάρτυρες και θυσιάζονται στο βωμό της εξάρτησης. Όλη η σκέψη τους και φροντίδα, όπως και κάθε εξαρτημένου ατόμου από άλλες ουσίες, αφιερώνονται στη βουλιμία, σχεδιάζοντας την επόμενη οργιαστική πανδαισία, με πρώτιστη φροντίδα την προμήθεια τεραστίων ποσοτήτων τροφίμων και ποτών, όπως ακριβώς κι άλλοι εξαρτημένοι για τη δόση τους.
Η προμήθεια αυτή των τεραστίων ποσοτήτων, όσο φθηνή κι αν είναι, καταντά να κοστίζει όσο και οι δόσεις ναρκωτικών ή αλκοόλ, γιατί οι ποσότητες με την εξέλιξη της βουλιμίας, όπως και κάθε άλλης εξάρτησης, αυξάνονται όλο και περισσότερο, ώστε να φτάσει ο βουλιμικός να καταστραφεί οικονομικώς.
Αυτό γίνεται κατανοητό, όταν κανείς υπολογίσει πως για τη χρηματοδότηση μιας και μόνο οργιαστικής πανδαισίας, ξοδεύονται χρήματα για τρόφιμα που αντιστοιχούν μέχρι και σε 20 000 θερμίδες, όσες δηλαδή περιέχονται σε 36 περίπου πλάκες κανονικής σοκολάτας.Και επειδή τέτοια μεγάλα φαγοπότια πρέπει τελικά να χρηματοδοτούνται περισσότερες φορές ημερησίως, δεν πρέπει να απορήσουμε γιατί στο τέλος, τους βουλιμικούς μπορεί να μην τους φτάνουν τα εισοδήματά τους.
Δανείζονται τότε χρήματα, χωρίς προοπτική να τα επιστρέψουν, ακριβώς όπως κάνουν και άλλοι εξαρτημένοι. Κλέβουν τρόφιμα από τα σούπερ μάρκετ, ή κλέβουν ό, τι βρουν μπροστά τους και με τη ρευστοποίηση των κλοπιμαίων χρηματοδοτούν την εξάρτησή τους. Μπορεί να οδηγηθούν ακόμα και στην πορνεία, για την εξασφάλιση του δικού τους «ναρκωτικού», όπως δηλαδή κάνουν όλα τα εξαρτημένα άτομα.

Η ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΤΗΣ ΝΕΥΡΩΣΙΚΗΣ ΒΟΥΛΙΜΙΑΣ
Στην αρχή της δεκαετίας του 1970, έρχονται τα πρώτα μηνύματα για την εμφάνιση της νευρωσικής βουλιμίας από τις Η.Π.Α. θα περιοριστώ να σας αναφέρω τις εμπειρίες μου από τη Δ. Γερμανία.
Για πρώτη φορά στη γερμανική δημοσιότητα έγινε λόγος το 1983, όταν ο καθηγητής Volker Pudel, διευθυντής του Ινστιτούτου Ερευνών για την Ψυχολογία της Διατροφής στο Πανεπιστήμιο του Gφttingen, δημοσίευσε μια αγγελία σʼ ένα γυναικείο περιοδικό, όπου προέτρεπε Δυτικογερμανούς με συμπτώματα βουλιμίας, να προσφερθούν για έρευνα.
Περισσότερες από 600 γραπτές ανταποκρίσεις ήταν το αποτέλεσμα και στη συντριπτική τους πλειοψηφία ήταν νεαρές γυναίκες. Η ψυχιατρική πανεπιστημιακή κλινική του Πανεπιστημίου του Μονάχου, σε μια παρόμοια ενέργεια, στις αρχές του 1984, αυτή τη φορά με τη βοήθεια των μέσων μαζικής ενημέρωσης, δέχτηκε πάνω από 4 500 τηλεφωνικές, γραπτές και προσωπικές ανταποκρίσεις. Στις 30 Ιουνίου με 1 Ιουλίου 1984, στην πανεπιστημιακή κλινική του Μονάχου, έγινε η πρώτη περιφερειακή συνάντηση για άτομα με διαταραχές της συμπεριφοράς στη διατροφή τους. Ο καθηγητής Hippius στον εναρκτήριο χαιρετισμό του ανέφερε ότι τα τελευταία δέκα χρόνια, η αύξηση των πασχόντων από διαταραχές συμπεριφοράς στη διατροφή, έλαβε τεράστιες διαστάσεις, υπολογίζοντας ότι το 1% περίπου των Δυτικογερμανών παρουσιάζει προβλήματα. Για τις Η.Π.Α. ανέφερε ένα μεγαλύτερο ποσοστό, περίπου το 5% των Αμερικανών.
Ο καθηγητής Pudel πάλι ανέφερε, ότι αν και δεν υπάρχουν τεκμηριωμένα στατιστικά στοιχεία , ο αριθμός των βουλιμικών θα έπρεπε να ήταν πάνω από 500 000.
Το Φεβρουάριο του 1985, στο Bad Oyenhausen, στο ειδικό κέντρο για εξαρτημένα άτομα με διαταραχές της συμπεριφοράς στη διατροφή, κ του οποίου υπήρξα ιδρυτής και διευθυντής, παρατηρήθηκε το εξής φαινόμενο: η δυναμικότητά μας ήταν 42 κλίνες και ενώ είχαμε πληρότητα 100%, είχαμε λίστα αναμονής από 625 γυναίκες και άνδρες, τους 3 πρώτους κιόλας μήνες της λειτουργίας του! Ένα μήνα αργότερα η λίστα έφτασε τις 811 γυναίκες και 28 άνδρες. Όπως απέδειξε αργότερα και η περαιτέρω προσέλευση ασθενών για θεραπεία, η λίστα αυτή αποτελούνταν σχεδόν αποκλειστικά από νεαρές γυναίκες, πράγμα που αποδεικνύει το «γυναικείο» του προβλήματος.

ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΚΑΙ ΑΙΤΙΑ ΕΞΑΠΛΩΣΗΣ
Επειδή οι γυναίκες είναι κυρίως εκείνες που πρέπει να υπακούουν στις προσταγές της μόδας, είναι και εκείνες που συνήθως υποφέρουν στη σημερινή καταναλωτική κοινωνία της βιομηχανικής ευημερίας. Ο αγώνας για την απόκτηση του ιδανικού σώματος, όπως το επιβάλλουν οι προσταγές της μόδας, βαρύνει κυρίως το γυναικείο φύλο. Η βουλιμία είναι μια αρρώστια της ευημερούσας κοινωνίας, όπου τρόφιμα και ποτά υπάρχουν εν αφθονία.
Στην κοινωνία αυτήν των εδεσμάτων, των μυρίων γαστριμαργικών ποικιλιών, δεν αρμόζει, δεν είναι chic, για τη γυναίκα να απολαμβάνει ποσότητες. Αποτελεί κι αυτό προνόμιο των ανδρών, που δεν πειράζει αν προσέχουν λιγότερο ή και καθόλου τη σιλουέτα τους. Μια κομψή κυρία, στο πλευρό ενός «στρογγυλού» κυρίου, αποτελεί σύνηθες φαινόμενο.
Η συναισθηματική σύγκρουση μεταξύ αυτοσυγκράτησης και γαστριμαργικών πειρασμών δεν μπορεί να εξισορροπηθεί και εκδηλώνεται με τη διαταραχή της νευρωσικής βουλιμίας.
Η βουλιμία είναι ένα φαινόμενο σχεδόν αποκλειστικό των μεγάλων πόλεων, όπου η κοινωνική απομόνωση, με τις συνθήκες διαβίωσης, είναι τρόπος ζωής. Η αδυναμία για γνήσιες συναισθηματικές σχέσεις, μέσα στη ζωή της μεγάλης πόλης, με τις κατά συνθήκη τυπικές κοινωνικές σχέσεις, αποτελούν σκληρή δοκιμασία για την ψυχική ισορροπία των ανθρώπων των πόλεων.
Οι βουλιμικοί δεν μπορούν να αντέξουν αποχωρισμούς και αλλαγές στον τρόπο ζωής τους, γιατί δεν μπόρεσαν ποτέ να ανεξαρτητοποιηθούν και να ωριμάσουν ως αυτόνομες προσωπικότητες. Είναι λοιπόν σύνηθες να παρουσιάζονται διαταραχές στη συμπεριφορά της διατροφής σε νεαρές γυναίκες , όταν πρέπει να αποχωριστούν από το πατρικό τους σπίτι, λόγω σπουδών ή μετά από μια ερωτική απογοήτευση.
Ακόμα, σαν περαιτέρω αιτία, αξιολογούνται οι διάφορες αντιφάσεις που διέπουν τη ζωή των νεαρών γυναικών, στη μοντέρνα εποχή μας. Δηλαδή, ενώ η παράδοση απαιτεί μητρότητα, τρυφερότητα και πίστη, η εποχή μας απαιτεί από τη μοντέρνα γυναίκα παράλληλα επαγγελματική επιτυχία, αυτονομία και σεξουαλική απελευθέρωση. Αυτοί οι αντιφατικοί ρόλοι που αναμένονται από τη νεαρή γυναίκα, δεν μπορούν να συμβιβαστούν με την κάθε προσωπικότητα. Η νευρωσική βουλιμία αποτελεί τη λύση και τη διέξοδο της συναισθηματικής σύγκρουσης, στην αβεβαιότητα των πόλων της.
Γιʼ αυτό το φαγητό αποτελεί δυνατότητα ικανοποίησης, όπως τη βιώσαμε στη νηπιακή μας ηλικία και μας παρηγορεί όταν νιώθουμε εγκατάλειψη ή μοναξιά.

ΘΕΡΑΠΕΙΑ
Για την αποκατάσταση των διαταραχών της συμπεριφοράς στη διατροφή μας, πρέπει να παρεκκλίνουμε από τη βασική αρχή της απολύτου αποχής, όπως γίνεται με τη θεραπεία των άλλων εξαρτήσεων. Ενώ δηλαδή μπορούμε να υπάρχουμε, να ζούμε, χωρίς αλκοόλ, καφέ, τσιγάρο, ναρκωτικά και οποιαδήποτε άλλη εξαρτησιογόνο ουσία ή μέσο, δεν μπορούμε να ζήσουμε χωρίς καθόλου τροφή. Εδώ δηλαδή θα πρέπει να συμφιλιωθούμε με τον «εχθρο» σε μια ειρηνική συνύπαρξη.
Όπως και σε κάθε άλλη εξάρτηση, θα πρέπει και εδώ να παραδεχθεί ο ασθενής την αρρώστια του, να την αναγνωρίσει ως τέτοια και να δεχτεί το ειδικό θεραπευτικό πρόγραμμα, που περιλαμβάνει τη διεργασία της βιογραφίας του.
Η ανεύρεση της συμβολικής σημασίας της διαταραχής της συμπεριφοράς στη διατροφή του και οι υποσυνείδητες ανάγκες που εξυπηρετεί, αποτελούν πρωταρχικό στόχο.
Πρέπει να αποκαλυφθεί εάν η διαταραχή αποτελεί έκφραση ανικανότητας αντιμετώπισης συναισθηματικών συγκρούσεων, ή αποτελεί έκφραση Ersatz (υποκατάστατο) ικανοποίησης, δηλαδή, ποια ακριβώς αίτια κρύβονται στην κάθε προσωπική περίπτωση. Η βαθιά αυτογνωσία, θα επιτρέψει στον ασθενή να εγκαταλείψει προηγούμενα παθολογικά πρότυπα συμπεριφοράς και να προσπαθήσει να δοκιμάσει νέα πρότυπα που ταιριάζουν σʼ αυτόν. Έτσι θα καταφέρει με τη θεραπεία να αποκτήσει νέα εικόνα για τον εαυτό του και να μην αντλεί στο μέλλον αυτοπεποίθηση μόνο από το ιδανικό βάρος και τη σωματική του εμφάνιση.
Θα πρέπει να μάθει να διαφοροποιεί και να εντοπίζει τα συναισθήματά του. Άγχος, ένταση, στρες, μοναξιά, κ.τ.λ., δε θα πρέπει πλέον να «μπερδεύονται» με την πείνα για τροφή. Δηλαδή, θα πρέπει «ακεφιές» και συναισθηματικές συγκρούσεις να τις αναγνωρίζει, να τις παραδέχεται ως τέτοιες, να τις αντέχει και να τις αλλάζει, όπου είναι δυνατόν.
Θα πρέπει να αντιμετωπίσει τα παθογόνα κοινωνικά αίτια της διαταραχής του και να βρει το δικό του τρόπο προσαρμογής στα κοινωνικά δεδομένα. Μέσα σʼ αυτά, ανήκουν και οι προσταγές της μόδας, που πρέπει να αποκαλύψει και θέσει αντιμέτωπες με άλλες αξίες που θα τον εξυπηρετήσουν καλύτερα για τη σωματική του και ψυχική του ευεξία.
Η θεραπεία των διαταραχών της συμπεριφοράς της διατροφής απαιτεί ένα συνδυασμό διαφορετικών μεθόδων ψυχοθεραπείας και τεχνικών μέσα στα πλαίσια της ομαδικής και ατομικής ψυχοθεραπείας.
Η θεωρητική και πρακτική μου εμπειρία στη θεραπεία και αποκατάσταση ατόμων με διαταραχές συμπεριφοράς στη διατροφή απέδειξαν, ότι εκτός από την ψυχοθεραπεία του βάθους, για το πλήρες θεραπευτικό πρόγραμμα είναι απαραίτητες και διάφορες άλλες ασκήσεις και τεχνικές, όπως, κινησιοθεραπεία (ασκήσεις για να γνωρίσουμε το σώμα μας και τις αντιδράσεις του), ασκήσεις χαλάρωσης, δημιουργική χειροτεχνία, θεωρητικές γνώσεις και πρακτικές εφαρμογές της διαιτητικής.

Πηγή: www.netinformation.gr