Ένας γονιός... σε δύο ρόλους

Οι μονογονεϊκές οικογένειες, δηλαδή οι οικογένειες που αποτελούνται από έναν μόνο γονιό (συνήθως τη μητέρα) που μεγαλώνει μόνος του τα παιδιά, έχουν πολλαπλασιαστεί. Στοιχεία της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας Ελλάδας και της Eurostat δείχνουν ότι οι μονογονεϊκές οικογένειες φθάνουν το 21,9% του συνολικού αριθμού των οικογενειών με παιδιά, δηλαδή μία στις πέντε οικογένειες είναι μονογονεϊκή, ενώ η δημογραφική έρευνα στην Ευρώπη αποκαλύπτει ότι 8% από τα 72 εκατομμύρια παιδιά κάτω των 16 ετών που ζουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση, δηλαδή 5,62 εκατομμύρια παιδιά, ζουν σε μονογονεϊκές οικογένειες.

Προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι μόνοι γονείς

Είναι φανερό ότι σε όλες τις περιπτώσεις (εκτός από αυτές των άγαμων μητέρων) μια οικογένεια γίνεται μονογονεϊκή αφού πρώτα περάσει μία περίοδος κατά την οποία οι δύο γονείς ζούσαν μαζί με τα παιδιά τους. Ωστόσο, κάποιοι λόγοι, απρόβλεπτοι και ορισμένες φορές αναπόφευκτοι, συνέτειναν ώστε η οικογένεια να μετατραπεί σε μονογονεϊκή. Η αλλαγή μπορεί να είναι στιγμιαία και τραγική (σε περιπτώσεις αιφνίδιου θανάτου) και άλλοτε χρονοβόρα, γεμάτη συγκρούσεις, πόνο και πικρία (σε περιπτώσεις διαζυγίων και μακροχρόνιων ασθενειών που οδηγούν στο θάνατο).
Κάτω από τέτοιες συνθήκες, ο ένας γονιός αναλαμβάνει μόνος, χωρίς το σύντροφό του, να μεγαλώσει τα παιδιά του, έχοντας να αντιμετωπίσει ένα πλήθος προβλημάτων, που διακρίνονται κυρίως σε τρεις μεγάλες κατηγορίες: οικονομικά, ψυχοκοινωνικά και νομικά. Ο γονιός καλείται να αναλάβει όλες τις ευθύνες της φροντίδας των παιδιών και του σπιτιού και της διαχείρισης των οικονομικών και των κοινωνικών υποχρεώσεων της οικογένειας, αλλά και να αντιμετωπίσει τόσο τις δικές του ψυχικές αντιδράσεις όσο και εκείνες των παιδιών του (λύπη, θρήνος, αποδιοργάνωση, κατάθλιψη, μειωμένη αυτοεκτίμηση, άγχος κ.ά.). Ένα ιδιαίτερα σημαντικό πρόβλημα των μόνων γονέων μπορεί να είναι η εύρεση εργασίας όταν το παιδί είναι μικρό, αλλά και η εύρεση χρόνου για τα παιδιά. Ένα άλλο είναι οι συμπεριφορές που αντιμετωπίζει το παιδί και η ωριμότητα που έχει ο γονιός ώστε να μπορέσει να του δώσει να καταλάβει ότι οικογένεια είναι μπαμπάς και μαμά με παιδιά, αλλά και μαμά με παιδιά ή μπαμπάς με παιδιά.
Συναισθήματα των γονέων

Όλοι οι γονείς που ζουν μόνοι με τα παιδιά τους καλούνται να αντιμετωπίσουν αλλαγές τόσο στον τρόπο ζωής τους όσο και στη συναισθηματική τους κατάσταση. Αυτές οι αλλαγές δημιουργούν μερικές φορές απογοήτευση και θυμό, η σωστή διαχείριση των οποίων είναι απαραίτητη προϋπόθεση για μια υγιή οικογενειακή ζωή.
Μερικές από τις πιο συχνές αιτίες απογοήτευσης των μόνων γονέων είναι οι εξής:

Αλλαγή. Πολλοί γονείς νιώθουν ότι χάνουν τον έλεγχο των αλλαγών που συμβαίνουν στη ζωή τους, ειδικά όταν βρίσκονται στα πρώτα στάδια προσαρμογής.
Φόβος. Οι γονείς που μεγαλώνουν μόνοι τα παιδιά τους είναι απόλυτα φυσιολογικό να φοβούνται ότι δεν θα μπορέσουν να ανταποκριθούν στις υποχρεώσεις τους και να είναι καλοί γονείς.
Άγχος. Η καθημερινότητα σε μία μονογονεϊκή οικογένεια είναι δύσκολη και τα πρακτικά ζητήματα που πρέπει να αντιμετωπίζονται δημιουργούν άγχος. Επιπλέον, η προσαρμογή σε αυτή τη νέα κατάσταση (μονογονεϊκή οικογένεια) είναι από μόνη της μία διαδικασία που προκαλεί άγχος.
Απώλεια. Συναισθηματικά, η έλλειψη ή η απώλεια ενός ανθρώπου που αποτελούσε μέχρι σήμερα κομμάτι της ζωής μας, είναι μία δύσκολη περίοδος. Η αίσθηση απώλειας είναι πολύ δυνατή για όλους τους ανθρώπους όταν χάνουν κάποιον δικό τους, είτε λόγω χωρισμού είτε λόγω θανάτου.
Έλλειψη βοήθειας. Όλοι οι γονείς που μεγαλώνουν τα παιδιά τους μόνοι έχουν ανάγκη από υποστήριξη, βοήθεια και υποδομές που θα τους βοηθήσουν να κάνουν τη ζωή τους καλύτερη και πιο απλή. Μοναξιά. Δεν είναι εύκολο να αντιμετωπίσει κανείς μόνος του τόσο μεγάλες αλλαγές. Και κάποιοι άνθρωποι φοβούνται τη μοναξιά περισσότερο από κάποιους άλλους.
Παιδιά μονογονεϊκών οικογενειών

Τι γίνεται όμως με τα παιδιά; Υπάρχουν δύο αντικρουόμενες απόψεις: σύμφωνα με την πρώτη, η μονογονεϊκή οικογένεια έχει αρνητικές συνέπειες για τα παιδιά και τα παιδιά που προέρχονται από τέτοιες οικογένειες είναι κακοί μαθητές και συχνά έχουν αντικοινωνική συμπεριφορά, ενώ, σύμφωνα με τη δεύτερη, τα παιδιά μονογονεϊκών οικογενειών δεν έχουν χειρότερη εξέλιξη από τα παιδιά που μεγαλώνουν με τους δύο γονείς τους. Η τελευταία αυτή άποψη υποστηρίζει ότι τα παιδιά επηρεάζονται αρνητικά από τις κοινωνικές, οικονομικές και ψυχολογικές συνθήκες και όχι από την ίδια τη μονογονεϊκότητα.
Είναι ευρέως γνωστό ότι τα παιδιά που ζουν σε μονογονεϊκές οικογένειες έχουν πολύ μεγαλύτερες πιθανότητες να διαβιούν κάτω από το όριο της φτώχειας, από εκείνα των οικογενειών με δύο γονείς. Στην Ελλάδα, το ποσοστό των παιδιών που ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας είναι διπλάσιο στις μονογονεϊκές οικογένειες, φθάνοντας το 24,9% (με ποσοστό παιδιών σε μονογονεϊκές οικογένειες το 3,7%). Καλύτερη χώρα είναι η Σουηδία με 6,7% και χειρότερη οι Η.Π.Α. με 55,4% των παιδιών μονογονεϊκών οικογενειών να ζουν στη φτώχεια.
Εφόσον οι ανάγκες του παιδιού σας για αγάπη, φροντίδα, σεβασμό, ενθάρρυνση, προσοχή, εμπιστοσύνη, παροχή ερεθισμάτων, ασφάλεια, υποστήριξη και καθοδήγηση ικανοποιούνται, θα μεγαλώσει χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα. Να θυμάστε ότι κανείς γονιός δεν είναι τέλειος και όλοι αντιμετωπίζουν δυσκολίες. Είναι πολύ σημαντικό να ακούτε το παιδί σας και να συζητάτε μαζί του, εξηγώντας του και όχι διατάζοντάς το, καθώς αυτό ενισχύει την αυτοπεποίθησή του. Τα παιδιά που παραμελούνται γίνονται συχνά εσωστρεφή ή «δύσκολα». Η αποτελεσματική επικοινωνία και η σχέση που αναπτύσσεται μεταξύ του παιδιού και του γονέα μέσα από τη συζήτηση βοηθά στην υγιή συναισθηματική και ψυχική ανάπτυξη του παιδιού και αυξάνει τις πιθανότητες να μοιραστεί το παιδί με το γονιό του ένα ενδεχόμενο πρόβλημα που αντιμετωπίζει.
Παράγοντες που συμβάλλουν στη υγιή εξέλιξη του παιδιού

Οι αντιδράσεις των παιδιών και η προσαρμογή τους επηρεάζονται από τις επικρατούσες στο περιβάλλον τους στάσεις και αντιλήψεις, την υποστήριξη που λαμβάνουν, τις σχέσεις των μελών της οικογένειας, τις περιβαλλοντικές και οικονομικές μεταβολές, καθώς και τα χαρακτηριστικά και την ψυχοκοινωνική ωριμότητα του ίδιου του παιδιού. Ωστόσο, καθοριστικοί παράγοντες για την υγιή εξέλιξη του παιδιού είναι:
Σταθερή οικονομική κατάσταση της οικογένειας.
Ψυχική υγεία και ισορροπία του γονιού και ικανότητα να καλύψει τις συναισθηματικές ανάγκες του παιδιού (σε περίπτωση διαζυγίου, απουσία συγκρούσεων και εχθρότητας μεταξύ των γονιών τόσο πριν όσο και μετά το διαζύγιο).
Ικανότητα γονιού για διαπαιδαγώγηση και επίβλεψη του παιδιού (σε περίπτωση διαζυγίου, κοινή στάση των γονιών ως προς την ανατροφή του παιδιού).
Συζήτηση, ποιοτική επικοινωνία, σταθερά όρια και προσδοκίες, συνεπής έλεγχος και επίβλεψη, εκδήλωση αγάπης και τρυφερότητας (σε περίπτωση διαζυγίου, συχνότητα και συνέπεια στην επικοινωνία και επαφή με το γονιό που δεν ζει με το παιδί).
Ψυχολογική επάρκεια του παιδιού και ικανότητα προσαρμογής.
Κλίμα που επιτρέπει την ανοικτή συζήτηση και την έκφραση ενδεχόμενων αποριών και ανησυχιών του παιδιού.
Στήριξη των μελών της μονογονεϊκής οικογένειας από φιλικά και συγγενικά πρόσωπα και συμμετοχή σε κοινές δραστηριότητες.
Συμβουλές για τους γονείς

Η ζωή για τους γονείς που μεγαλώνουν μόνοι τα παιδιά τους είναι πιο δύσκολη από αυτή των οικογενειών με δύο γονείς, μπορεί όμως να είναι πολύ καλή.
Να θυμάστε ότι είστε το σημαντικότερο πρόσωπο στη ζωή του παιδιού σας. Υπενθυμίζετέ του συχνά πόσο το αγαπάτε και μιλάτε του με θετικό τρόπο, καθώς οι σκληρές εκφράσεις μπορεί να έχουν ιδιαίτερα επιβλαβείς συνέπειες για την αυτοεκτίμηση του παιδιού.
Προσπαθήστε να εξασφαλίσετε βοήθεια όταν δυσκολεύεστε να διεκπεραιώσετε κάποια πράγματα. Οργανώστε τις δουλειές σας κι αν δείτε ότι δεν τα προλαβαίνετε όλα, μη διστάσετε να ζητήσετε βοήθεια από ένα στενό φίλο, ένα συγγενικό πρόσωπο ή έναν καλό γείτονα.
Προσπαθήστε να ικανοποιείτε και τις δικές σας ανάγκες, καθώς εάν αισθάνεστε εσείς καλά αυτό μεταδίδεται και στο παιδί σας. Όταν νιώθετε ότι δεν μπορείτε να αντεπεξέλθετε, προσπαθήστε να χαλαρώσετε προσφέροντας στον εαυτό σας κάτι που σας κάνει να αισθάνεστε ευχάριστα, όπως π.χ. ένα ζεστό μπάνιο.
Αφιερώνετε χρόνο για να συζητάτε με το παιδί σας και ενθαρρύνετέ το να μοιράζεται μαζί σας τις σκέψεις και τα συναισθήματά του. Να θυμάστε ότι η σχέση σας μαζί του είναι πιο σημαντική από τις δουλειές του σπιτιού.
Μην αφήνετε τα προβλήματά σας να επηρεάζουν τον τρόπο που συμπεριφέρεστε στο παιδί σας. Προσπαθήστε να αντιμετωπίζετε τα μικροπροβλήματα με χιούμορ.
Υπενθυμίζετε στον εαυτό σας ότι είστε ο ενήλικας και πρέπει να δίνετε το καλό παράδειγμα στο παιδί σας για το πώς να συμπεριφέρεται.
Μοιραστείτε με κάποιο οικείο πρόσωπο το πρόβλημα που αντιμετωπίζετε και σας αγχώνει. Εκτός από την ανακούφιση που θα αισθανθείτε που το συζητήσατε, μπορεί και να σας προτείνει κάποια λύση που δεν είχατε σκεφτεί.
Σε περίπτωση διαζυγίου, διαβεβαιώστε το παιδί ότι δεν φταίει αυτό και ότι και οι δύο το αγαπάτε όπως πριν. Συζητήστε μαζί του για να μάθετε τα συναισθήματά του και σε καμία περίπτωση μην το εμπλέκετε σε ενδεχόμενες διενέξεις.
Σε περίπτωση θανάτου, αφήστε το παιδί να μιλήσει και να εκφράσει τη λύπη του. Μην κρύβετε τη θλίψη σας, καθώς αυτό θα το βοηθήσει να μάθει ότι δεν είναι κακό να κλαις όταν χαθεί ένα πρόσωπο που αγαπάς.

Πηγή: e-child.gr