Μπλοκάρισμα μνημών φόβου χωρίς φάρμακα

Αμερικανοί ερευνητές στο πεδίο της γνωσιακής νευροεπιστήμης κατόρθωσαν, για πρώτη φορά στα επιστημονικά χρονικά, να μπλοκάρουν μνήμες φόβου στον εγκέφαλο ανθρώπων, χωρίς να χρησιμοποιήσουν κάποιο φάρμακο, ανοίγοντας έτσι πιθανώς το δρόμο για εναλλακτικές μη φαρμακευτικές θεραπείες σε περιπτώσεις όπως το μετα-τραυματικό στρες.

Επίσης, το κατόρθωμα έρχεται να αμφισβητήσει την ευρέως διαδεδομένη αντίληψη ότι οι μακροχρόνιες μνήμες μας είναι σταθερές, «παγωμένες» στον χρόνο και συνεπώς δεν υπόκεινται σε αλλαγές. Είναι η πρώτη φορά που αποδεικνύεται πως είναι δυνατό, χωρίς φάρμακα, να αλλάξει μια μακροπρόθεσμη μνήμη, η οποία τελικά φαίνεται πως έχει πιο ρευστό και χειραγωγήσιμο περιεχόμενο από ό,τι νόμιζαν μέχρι τώρα οι επιστήμονες.

Το επίτευγμα, υπό την καθηγήτρια ψυχολογίας Ελίζαμπεθ Φελπς του πανεπιστημίου της Ν. Υόρκης, δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Nature», σύμφωνα με το BBC και το πρακτορείο Ρόιτερ. Βασίστηκε σε προηγούμενες ανάλογες έρευνες των ίδιων ερευνητών σε αρουραίους, οι οποίες είχαν επιτυχία και έτσι άνοιξαν το δρόμο για την εφαρμογή της νέας μεθόδου και στους ανθρώπους.

Η νέα τεχνική στηρίζεται στην ανακάλυψη ότι υπάρχει ένα «παράθυρο χρόνου» στο οποίο γίνεται επεξεργασία της μνήμης από τον εγκέφαλο μέχρι να αποθηκευτεί και αυτό συμβαίνει ξανά και ξανά, κάθε φορά που ανακαλείται η ίδια μνήμη. Σε αυτό ακριβώς το ενδιάμεσο χρονικό διάστημα, πριν γίνει η αποθήκευση της μνήμης, οι επιστήμονες μπόρεσαν να επέμβουν για να την μπλοκάρουν με τεχνικές συμπεριφοράς.

Προηγούμενες μελέτες έχουν δείξει ότι μπορούν να χρησιμοποιηθούν φάρμακα για να «σβηστούν» άσχημες μνήμες, όμως υπάρχουν παρενέργειες για τον εγκέφαλο. Επίσης, το αποτέλεσμα του «σβησίματος» δεν διαρκεί πολύ και η εκφοβιστική μνήμη επανέρχεται και ταλαιπωρεί τον άνθρωπο.

Τα πειράματα της ομάδας της Φελπς, αρχικά με τα πειραματόζωα και μετέπειτα με τους ανθρώπους, έδειξαν ότι είναι δυνατό οι παλιές μνήμες να μεταβληθούν ή και να σβηστούν, αλλά μόνο στη διάρκεια ενός πολύ συγκεκριμένου και μικρού χρονικού «παραθύρου» μετά την επανεργοποίηση της άσχημης μνήμης. Το «παράθυρο» αυτό κρατά από δέκα λεπτά έως έξι ώρες μετά τη στιγμή που ο άνθρωπος ή το πειραματόζωο έχει εκτεθεί ξανά στο αντικείμενο του φόβου του και προτού η τρομακτική μνήμη αποθηκευτεί ξανά στο νου του.

Για παράδειγμα, κάθε φορά που κάποιος βλέπει ένα φίδι, ο εγκέφαλος ανακαλεί τις αποθηκευμένες πληροφορίες και τα συναισθήματα σχετικά με προηγούμενες εμπειρίες του με τα φίδια, όμως πάντα εκείνη τη στιγμή υπάρχει ένα χρονικό «άνοιγμα» που η μνήμη είναι ευάλωτη σε «επαναξιολόγηση» με τρόπο τέτοιο που να αποθηκευτεί ξανά, αλλά αυτή τη φορά χωρίς να συνοδεύεται από το συναίσθημα του φόβου.

Στη διάρκεια αυτού του «παραθύρου» οι ερευνητές εφαρμόζουν συμπεριφορικές-γνωσιακές τεχνικές επανεκπαίδευσης του φοβισμένου ατόμου, ώστε να του σβήσουν την τρομακτική μνήμη. Έλεγχοι που έγιναν μετά από έναν χρόνο, έδειξαν ότι η μέθοδος ήταν αποτελεσματική και οι άνθρωποι είχαν πια ξεπεράσει την άσχημη ανάμνηση και δεν φοβούνταν. Σύμφωνα με τους ερευνητές, αυτό που πρέπει να συμβαίνει, είναι ότι στη διάρκεια του χρονικού «παραθύρου» υπάρχει η δυνατότητα να αποθηκευτεί πλέον μια ασφαλής και όχι μια εκφοβιστική μνήμη που να αφορά το ίδιο αντικείμενο.

Η Φελπς παραδέχτηκε ότι αυτό το πεδίο έρευνας είναι τελείως καινούριο και συνεπώς είναι ακόμα πρόωρο να εφαρμοστεί από τώρα σε περιστατικά ανθρώπων με σοβαρά άγχη και φοβίες, αλλά στο μέλλον μπορεί να αξιοποιηθεί.
www.pathfinder.gr