13ος Μισθός

Νέα Υόρκη, αρχές του 20 αιώνα . Στα κεντρικά γραφεία κάποιας εταιρείας οι υπάλληλοι συγκεντρώνονται σε μια μεγάλη αίθουσα περιμένοντας το παραδοσιακό δώρο της διεύθυνσης για τα Χριστούγεννα ένα ρολόι, ένα χρυσό νόμισμα ή ακόμη και μια γαλοπούλα (ενίοτε ζωντανή). Μόνο που αυτή τη φορά ο διευθυντής κάνει τη μεγάλη έκπληξη. Προσφέρει το δώρο σε χρήματα! Μέσα σε ελάχιστα χρόνια, η νέα αυτή πρακτική κυριαρχεί στις περισσότερες αμερικανικές επιχειρήσεις. Μέχρι το 1911 οι περισσότερες εταιρείες προσέφεραν
έως και 10% του μισθού ως δώρου Χριστουγέννων. Ύστερα μάλιστα, από τη χρηματιστηριακή κατάρρευση του 1929 και τη μεγάλη ύφεση της δεκαετίας του '30 το κεινσιανό πνεύμα των ημερών επέβαλε στις επιχειρήσεις και στο κράτος να βοηθούν τους εργαζόμενους τις ημέρες των γιορτών, ώστε και αυτοί με τη σειρά τους να τιμήσουν το εμπορικό πνεύμα των Χριστουγέννων και να θέσουν σε λειτουργία το μηχανισμό της αγοράς.
Ο απόηχος από τα κάλαντα του Κέινς θα έρθει και στην Ελλάδα - έστω και με καθυστέρηση μερικών δεκαετιών. Οι Έλληνες υπάλληλοι βέβαια, είχαν συνηθίσει να παίρνουν κάποια χρηματική ενίσχυση τις ημέρες των γιορτών ήδη από τα χρόνια του Μεσοπολέμου. Ορισμένες επιχειρήσεις, μάλιστα, όπως τα Μεταλλεία Λαυρίου και η Τσιμεντοβιομηχανία Ελευσίνας, προσέφεραν ως δώρο στους εργαζόμενους μια μικρή κατοικία κοντά στο εργοστάσιο - γεγονός που, σύμφωνα με αρκετούς ιστορικούς ευθύνεται σε σημαντικό βαθμό για την άναρχη δόμηση μεγάλων περιοχών της Αττικής. Ακόμα, πάντων ο λεγόμενος 13ος μισθός στηριζόταν σε εθιμικό δίκαιο το οποίο οι διευθυντές των επιχειρήσεων θα μπορούσαν να "ξεχάσουν" σε περιόδους οικονομικής στενότητας. Επισήμως ο ελληνικός 13ος μισθός γεννιέται με νόμο το 1946 ως "έκτακτη οικονομική ενίσχυση για τις γιορτές". Στα χρόνια του Εμφυλίου, όμως, ελάχιστες είναι οι επιχειρήσεις που θα τηρήσουν την υποχρέωσή τους. Μόνο μετά το 1949 το δώρο των Χριστουγέννων γίνεται κανόνας.
Φυσικά, από τη στιγμή που ο 13ος και αργότερα και ο 14ος μισθός θεσμοθετήθηκαν , έπαψαν να αποτελούν κάποιο είδος "δώρου" Ήταν και αυτοί ένα τμήμα του μισθού, το οποίο θα μπορούσε να αποτελέσει αντικείμενο διαπραγμάτευσης ανάμεσα στον εργαζόμενο και τον εργοδότη. Αφού όμως ο 13ος μισθός ήταν προκαθορισμένος, γιατί να μη διανέμεται στους υπόλοιπους 12 μισθούς του έτους; Η απάντηση είναι ότι η κυβέρνηση διατηρούσε με αυτόν τον τρόπο ένα ισχυρότατο όπλο για τη τόνωση της αγοράς σε συγκεκριμένη χρονική περίοδο. Ρίχνοντας στην αγορά το ζεστό χρήμα του "Χριστουγεννιάτικου μισθού" προσέφερε πολλαπλασιαστικά οφέλη για τους εμπόρους. Για τον ίδιο λόγο το δώρο δεν δινόταν πλέον στο τέλος του Δεκεμβρίου ή μετά τη γιορτή των Φώτων, όπως συνέβαινε τη δεκαετία του '40, αλλά στις αρχές Δεκεμβρίου, ώστε να υπάρχει επαρκής χρόνος για κατανάλωση. Παρ όλα αυτά, με το πέρασμα του χρόνου, αρκετές εταιρείες θα καταφέρουν να αποσύρουν τον 13ο μισθό. Σήμερα στις ΗΠΑ, σχεδόν το 60% των επιχειρήσεων δεν προσφέρει κανενός είδους δώρο, ενώ και όσες το κάνουν το συνδέουν όλο και συχνότερα με τη συνολική απόδοση μέσα στη χρονιά.

Πηγή: i-diadromi.blogspot.com