Πώς ενημερώνουμε ένα παιδί για το θάνατο αγαπημένου προσώπου;

Πώς ενημερώνουμε ένα παιδί για το θάνατο αγαπημένου προσώπου?




Δεν αποκρύπτουμε το γεγονός

Η απόκρυψη της πραγματικότητας ή η παροχή ψεύτικων πληροφοριών, αντί να προστατεύει τα παιδιά, τους δημιουργεί πρόσθετα προβλήματα. Η σιωπή τα κάνει να αισθάνονται μόνα και αποκομμένα από την υπόλοιπη οικογένεια, τα αναγκάζει να κλειστούν στον εαυτό τους και να δώσουν τις δικές τους ερμηνείες που, συχνά, είναι πιο τρομακτικές από την ίδια την πραγματικότητα.


Ενημερώνουμε όσο το δυνατόν πιο έγκαιρα

Η καθυστέρηση δημιουργεί σύγχυση, παρερμηνείες, ανασφάλεια και φόβο. Εξηγούμε με ακρίβεια και ειλικρίνεια τι συνέβη, πώς συνέβη και προσαρμόζουμε το λεξιλόγιό μας στο επίπεδο κατανόησης του παιδιού. Ενημερώνουμε όλα τα παιδιά της οικογένειας ανεξάρτητα από τις όποιες διαφορές στην ηλικία, χωρίς να αποκλείουμε κανένα παιδί, όσο μικρό κι αν είναι.


Διαλέγουμε με προσοχή τις λέξεις που χρησιμοποιούμε

Τα παιδιά προσχολικής ηλικίας δεν μπορούν να κατανοήσουν τις μεταφορικές ή μεταφυσικές ερμηνείες, ούτε να ξεχωρίσουν τη διαφορά μεταξύ ψυχής και σώματος. Το αποτέλεσμα είναι να μπερδεύονται περισσότερο, γεγονός που γεννά διάφορους παράλογους φόβους και συμπεράσματα. Αν, για παράδειγμα, πούμε σε ένα παιδί 4 ετών «ο παππούς έφυγε» το πιθανότερο είναι να νομίσει ότι ο παππούς του έφυγε από το σπίτι και το εγκατάλειψε. Για το λόγο αυτό, ειδικά στα πολύ μικρά παιδιά πρέπει να μιλάμε με τρόπο πολύ απλό, σαφή και κυριολεκτικό. Χρησιμοποιούμε λέξεις όπως «πέθανε», «θάνατος» και όχι διφορούμενες, ασαφείς εκφράσεις όπως «χάθηκε», «τον πήρε ο Θεός», κ.τ.λ. Όταν ένα παιδί είναι λίγο μεγαλύτερο (π.χ. σχολικής ηλικίας) κάθε οικογένεια μπορεί να συζητήσει μαζί του τις δικές της ιδιαίτερες θρησκευτικές, πνευματικές και φιλοσοφικές πεποιθήσεις γύρω από το θάνατο.


Λέμε στο παιδί ότι δεν φταίει γι’ αυτό που συνέβη

Διαβεβαιώνουμε ότι τίποτα απ’ όσα έκανε, σκέφτηκε ή είπε (αταξίες, απαγορευμένες πράξεις ή σκέψεις) δεν προκάλεσαν το θάνατο του αγαπημένου του ανθρώπου. Επίσης, τονίζουμε ότι δεν υπάρχει τίποτα που θα μπορούσε να κάνει για να αποτρέψει αυτόν το θάνατο.


Ακούμε προσεκτικά και απαντάμε στις ερωτήσεις

Δεν βομβαρδίζουμε το παιδί με πληροφορίες. Του δίνουμε χρόνο να εκφράσει τα συναισθήματά του. Απαντάμε στις ερωτήσεις του και αν δεν γνωρίζουμε κάτι λέμε απλά «δεν ξέρω». Επαναλαμβάνουμε τις πληροφορίες όταν ρωτούν επανειλημμένα να μάθουν τι συνέβη στην προσπάθεια να αφομοιώσουν το γεγονός.


Συζητάμε με το παιδί τι θα συμβεί από δω και πέρα

Τα παιδιά ανησυχούν για το μέλλον (ποιος θα τα φροντίσει, θα τα διαβάσει, κ.τ.λ.). Ενημερώνουμε για τις αλλαγές που πρόκειται να συμβούν στη ζωή της οικογένειας όπως και για τις συνήθειες που θα παραμείνουν σταθερές.







http://www.merimna.org.gr/Default.aspx?ID=89

Κάθε παιδί έχει το δικό του τρόπο να θρηνεί
Δεν υπάρχει σωστός ή λάθος τρόπος. Ο θρήνος είναι η απόλυτα φυσιολογική αντίδραση του παιδιού καθώς προσπαθεί να αποδεχθεί την πραγματικότητα της απώλειας και να προσαρμοστεί σ’ αυτήν.

Τα παιδιά θρηνούν κατά διαστήματα
Καθώς δεν μπορούν ν’ αντέξουν για μεγάλο χρονικό διάστημα τα οδυνηρά συναισθήματα, τα παιδιά θρηνούν με δόσεις. Έτσι, ενώ τη μια στιγμή μπορεί να είναι θλιμμένα, την αμέσως επόμενη παίζουν ή γελούν. Αυτό δεν σημαίνει ότι αδιαφορούν ή ότι το έχουν “ξεπεράσει”.

Ο θρήνος είναι μακρόχρονη διεργασία
Δεν έχει καθορισμένο χρονικό τέλος. Αναβιώνει σε επόμενα στάδια της εξέλιξης του παιδιού. Σημαντικές αλλαγές στη νοητική ανάπτυξη, στη συναισθηματική και κοινωνική ζωή, ξαναφέρνουν στην επιφάνεια το θρήνο, δίνοντας στο παιδί τη δυνατότητα να βρει νέο νόημα στην απώλεια που έζησε.

Τα παιδιά εκφράζουν το θρήνο τους με έμμεσο τρόπο
Στα παιδιά η ικανότητα του λόγου δεν είναι τόσο ανεπτυγμένη. Γι’ αυτό εκφράζουν το θρήνο τους κυρίως μέσα από το παιχνίδι, τις ζωγραφιές και τις αλλαγές στη συμπεριφορά τους στον ύπνο, στο φαγητό, στο σπίτι ή στο σχολείο.

Τα παιδιά δυσκολεύονται να ζητήσουν στήριξη
Συνήθως οι στενοί συγγενείς είναι απορροφημένοι από το δικό τους πόνο και, κατά συνέπεια, λιγότερο διαθέσιμοι. Τα ίδια τα παιδιά, σπάνια αναζητούν στήριξη από τους συνομήλικούς τους καθώς φοβούνται ότι θα απομονωθούν επειδή διαφέρουν.

Τι καταλαβαίνουν τα παιδιά για το θάνατο?



Συνήθως τα παιδιά έχουν μεγαλύτερη εξοικείωση με την έννοια του θανάτου απ’ όσο νομίζουμε. Ο θάνατος υπάρχει μέσα στα παραμύθια, στα παιχνίδια τους και στην καθημερινή τους ζωή.

• Τα παιδιά προσχολικής ηλικίας, ενώ αντιλαμβάνονται την απουσία ενός σημαντικού προσώπου από το περιβάλλον τους, δεν κατανοούν την οριστικότητα του θανάτου. Πιστεύουν ότι αυτός που πέθανε μπορεί να γυρίσει ή ότι εξακολουθεί να ζει, να σκέπτεται, να αισθάνεται εκεί που βρίσκεται.
  
• Τα παιδιά σχολικής ηλικίας κατανοούν ότι ο θάνατος είναι μη αναστρέψιμο γεγονός, αλλά πιστεύουν ότι συμβαίνει μόνο στους άλλους.
  
• Οι έφηβοι συνειδητοποιούν ότι όλοι οι άνθρωποι - όπως και οι ίδιοι - είναι θνητοί. Επίσης, είναι σε θέση να δώσουν μεταφυσικές και συμβολικές ερμηνείες στο θάνατο.
  

Όμως, εκτός από την ηλικία, σημαντικό ρόλο στην κατανόηση της έννοιας του θανάτου παίζει η νοητική και συναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού, η προσωπικότητά του, το περιβάλλον όπου ζει καθώς και οι εμπειρίες που είχε στη ζωή του.</TD>

Πώς εκδηλώνεται ο θρήνος στα παιδιά?




Μερικές από τις συχνότερες - και απόλυτα φυσιολογικές - εκδηλώσεις θρήνου στα παιδιά τον πρώτο καιρό μετά την απώλεια είναι:

• η θλίψη
  
• τα ξεσπάσματα θυμού ή δακρύων (πολλές φορές για ασήμαντο λόγο)
  
• διάφοροι φόβοι (φόβος αποχωρισμού από αγαπημένα πρόσωπα, φόβος για το σκοτάδι, κ.τ.λ.)
  
• αλλαγές στις συνήθειες του ύπνου και του φαγητού
  
• αλλαγές στη συμπεριφορά (απομόνωση, εσωστρέφεια, επιθετικότητα, μείωση της απόδοσης στο σχολείο, ριψοκίνδυνη συμπεριφορά, κ.τ.λ.)
  
• η εκδήλωση συμπεριφορών προηγούμενων σταδίων ανάπτυξης (πιπίλα, ενούρηση, εξάρτηση από ενήλικες)
  
• η επίμονη αναζήτηση του ατόμου που πέθανε και συνεχείς σκέψεις γύρω από το θάνατό του
  
• ενοχές για το θάνατο του αγαπημένου προσώπου
  
• αίσθημα ανακούφισης, όταν έχει προηγηθεί παρατεταμένη περίοδος άγχους εξαιτίας του επικείμενου θανάτου
  
• σωματικά συμπτώματα (πονοκέφαλοι, στομαχικές διαταραχές, αναπνευστικά προβλήματα, έξαρση αλλεργιών, κ.τ.λ.).
  

Θάνατος αγαπημένου προσώπου



Ο θάνατος ενός γονιού, αδελφού, παππού, γιαγιάς ή κάποιου άλλου αγαπημένου προσώπου είναι οδυνηρό γεγονός στη ζωή των παιδιών και των εφήβων. Όσοι βρισκόμαστε κοντά τους, συχνά ερχόμαστε σε δύσκολη θέση καθώς αναζητούμε τον καλύτερο τρόπο να τα βοηθήσουμε. Αναρωτιόμαστε τι καταλαβαίνει ένα παιδί για το θάνατο, πώς αισθάνεται όταν χάνει κάποιον που αγαπά, ποιες επιπτώσεις θα έχει η σημαντική αυτή απώλεια στην εξέλιξή του και ακόμα τι να πούμε και πώς να το στηρίξουμε.


Αυτή η ιστοσελίδα περιέχει αρκετές από τις γνώσεις που μας έχει προσφέρει η επαφή με οικογένειες και παιδιά που πενθούν. Μπορούν να σας δώσουν κάποιες πρώτες κατευθύνσεις για το πώς να στηρίξετε ένα παιδί ή έφηβο που θρηνεί.

Πώς ενθαρρύνουμε ένα παιδί να εκφράσει τα συναισθήματά του?




Αφήνουμε το παιδί να εκφράσει τα συναισθήματά του όποια και αν είναι
Είναι σημαντικό να το ενθαρρύνουμε να μιλήσει γι’ αυτό που αισθάνεται. Όμως, σεβόμαστε και τη σιωπή του, όταν επιλέγει να μη μοιραστεί αυτό που νιώθει. Περισσότερα

Δείχνουμε κατανόηση και αποδοχή
Ακούμε με προσοχή χωρίς να κρίνουμε και χωρίς να λέμε πώς «πρέπει» ή «δεν πρέπει» να αισθάνεται και να σκέφτεται ένα παιδί. Δείχνουμε κατανόηση απέναντι σε συναισθήματα θυμού, ή αρνητικές σκέψεις που μπορεί να έχει. Τονίζουμε ότι όσα αισθάνεται είναι φυσιολογικά.

Μοιραζόμαστε συναισθήματα και σκέψεις
Μπορεί να κλάψουμε μαζί με το παιδί, αν έτσι νιώθουμε. Αυτό το μοίρασμα συχνά το βοηθάει να εκφραστεί και να αισθανθεί ότι δεν είναι μόνο του. Αναγνωρίζουμε και το δικό μας πόνο. Παράλληλα όμως, δίνουμε χώρο και χρόνο στον εαυτό μας να θρηνήσει, ζητώντας από συγγενείς, δασκάλους ή φίλους να στηρίξουν και να ανταποκριθούν στις ανάγκες του παιδιού.


Επιβεβαιώνουμε στο παιδί ότι το αγαπάμε
Με λόγια, με μια αγκαλιά ή με ένα χάδι, δείχνουμε το ενδιαφέρον και την αγάπη μας, σε όλα τα παιδιά – μικρά και μεγάλα.</TD>

Πώς διατηρούμε την ανάμνηση του αγαπημένου προσώπου?




Αναφερόμαστε στο πρόσωπο που πέθανε
Καλλιεργούμε ένα κλίμα όπου το παιδί νιώθει ότι μπορεί να εκφραστεί ελεύθερα. Συζητάμε τις δικές του και τις δικές μας αναμνήσεις. Μερικές αναμνήσεις μπορεί να είναι καλές, άλλες άσχημες, όπως συμβαίνει σε όλες τις σχέσεις. Αποφεύγουμε την υπερβολική εξιδανίκευση του ατόμου που πέθανε.

Βοηθάμε το παιδί να διατηρήσει ζωντανή την ανάμνηση του αγαπημένου του
Περισσότερα


Επιτρέπουμε στο παιδί αν θέλει να συμμετέχει σε οικογενειακές εκδηλώσεις πένθους
Η συμμετοχή του παιδιού στις εκδηλώσεις πένθους απαιτεί καλή προετοιμασία. Εξηγήστε με απλό τρόπο τι είναι η κηδεία ή το μνημόσυνο (link με υποκεφάλαιο Τι είναι η κηδεία; Τι είναι το μνημόσυνο; στο mini site gia paidia) και τι ακριβώς θα συμβεί στη διάρκεια της τελετουργίας. Ρωτήστε το αν θα ήθελε να παρευρεθεί στην τελετή και, σε περίπτωση που το επιθυμεί, φροντίστε να βρίσκεται μαζί με κάποιον που θα είναι σε θέση να το στηρίξει και να ανταποκριθεί σε όποιες ανάγκες προκύψουν.


Θυμόμαστε τις επετείους και τις γιορτές
Σε γενέθλια, διακοπές, γιορτές, ή στην επέτειο του θανάτου, δημιουργείται συνήθως μεγάλη συναισθηματική φόρτιση στην οικογένεια. Στην περίπτωση αυτή, αποφασίστε από κοινού τι θα κάνετε μαζί με τα παιδιά.

Πώς προωθούμε τη σταθερότητα της οικογενειακής ζωής?




Διατηρούμε όσο μπορούμε σταθερό το περιβάλλον και τις συνθήκες ζωής
Αποφεύγουμε την άμεση αλλαγή σχολείου ή σπιτιού, καθώς δημιουργεί μια αίσθηση ασυνέχειας στη ζωή του παιδιού και προκαλεί νέες απώλειες τις οποίες καλείται να αντιμετωπίσει.


Διατηρούμε τους κανόνες πειθαρχίας και συμπεριφοράς
Οι κανόνες και τα όρια είναι πηγή ασφάλειας και σιγουριάς όταν όλα στη ζωή αλλάζουν.


Υποστηρίζουμε το παιδί σε συνεχή βάση
Επειδή ο θρήνος είναι μακρόχρονη διεργασία, είναι σημαντικό να υπάρχει διαρκής υποστήριξη, τόσο από τα μέλη της οικογένειας, όσο και από τα άλλα σημαντικά πρόσωπα στη ζωή του παιδιού.


Ενθαρρύνουμε το παιδί να συνεχίσει τη ζωή του
Δεν πρέπει να πιέζουμε τα παιδιά να ακολουθήσουν τον «ενήλικο» τρόπο θρήνου, ούτε να περιμένουμε ότι θα θρηνήσουν με βάση τους κοινωνικούς κανόνες. Τα ενθαρρύνουμε να συμμετέχουν σε κοινωνικές εκδηλώσεις, σε εκδρομές, σε γιορτές, στη σχολική ζωή, ώστε να ξαναβρούν ένα φυσιολογικό ρυθμό, χωρίς να αισθάνονται ότι προδίδουν αυτόν που πέθανε.
Ο χρυσός κανόνας της στήριξης στις δύσκολες αυτές στιγμές είναι να ΑΚΟΥΜΕ ΤΟ ΠΑΙΔΙ.

ΠΩΣ ΣΤΗΡΙΖΟΥΜΕ ΕΝΑΝ ΕΦΗΒΟ ΠΟΥ ΘΡΗΝΕΙ
Οι ίδιες αρχές που ισχύουν για τα παιδιά ισχύουν και για τους εφήβους. Ωστόσο, οι έφηβοι βοηθιούνται καλύτερα όταν οι ενήλικοι τούς συντροφεύουν στο ταξίδι του θρήνου - αντί να προσπαθούν να τους καθοδηγήσουν - παίρνοντας ένα ρόλο ακροατή και παραμένοντας διαθέσιμοι απέναντί τους

Σοβαρή αρρώστια μέσα στην οικογένεια



Η σοβαρή αρρώστια αναστατώνει τη ζωή ολόκληρης της οικογένειας και δημιουργεί ερωτηματικά για το τι και πόσο τα παιδιά θα πρέπει να γνωρίζουν σχετικά με την αρρώστια κάποιου αγαπημένου τους προσώπου. Παρόλο που οι γονείς πολλές φορές προσπαθούν να κρύψουν τη σοβαρότητα της αρρώστιας, τα παιδιά αντιλαμβάνονται από το κλίμα της οικογένειας ότι κάτι σοβαρό συμβαίνει. Προσπαθούν να καταλάβουν τις μεταβολές που συμβαίνουν στο σώμα και την εμφάνιση του αγαπημένου τους, παρατηρούν τις διαφορές στη συμπεριφορά των οικείων τους και τις αλλαγές στις καθημερινές συνήθειες και συχνά ρωτούν χωρίς όμως να παίρνουν ειλικρινείς απαντήσεις.


Είναι σημαντικό οι γονείς να ενημερώνουν τα παιδιά ότι υπάρχει ένα σοβαρό πρόβλημα υγείας και να προσπαθούν με απλά λόγια να εξηγήσουν τι είναι αυτή η αρρώστια, πώς επηρεάζουν τα φάρμακα το σώμα, ποιες αλλαγές θα προκύψουν στη ζωή της οικογένειας και ότι η αρρώστια δεν είναι μεταδοτική. Τα παιδιά, επίσης, είναι καλό να ενθαρρύνονται να εκφράζουν την αγάπη τους και το ενδιαφέρον τους προς το άρρωστο μέλος της οικογένειας και να διατηρούν την επικοινωνία μαζί του ακόμα και όταν νοσηλεύεται.

Το βιβλίο "Νούλης ο Χημειοανθρωπούλης" αφορά μία ιστορία που εξηγεί σε παιδιά σχολικής ηλικίας τον καρκίνο και τις επιπτώσεις της χημειοθεραπείας. Όσο πιο μικρά είναι τα παιδιά τόσο περισσότερο χρειάζεται να τονίσουμε ότι κανείς δεν φταίει που αρρώστησε ο αγαπημένος τους. Τα παιδιά συχνά πιστεύουν ότι μία αταξία ή μία κακή τους σκέψη μπορεί να προκάλεσε την αρρώστια.

Επειδή η διάγνωση μιας σοβαρής αρρώστιας σε κάποιο μέλος της προκαλεί μεγάλη αναστάτωση σε κάθε οικογένεια, μη διστάσετε να ζητήσετε τη βοήθεια ειδικού για να σας συμβουλεύσει στο πώς να στηρίξετε τα παιδιά στη δύσκολη αυτή περίοδο. Περισσότερα

Ειδικά στην περίπτωση που η σοβαρή αρρώστια αφορά παιδί ή έφηβο, η Μέριμνα παρέχει στήριξη σε όλα τα μέλη της οικογένειας. Επίσης, προετοιμάζει τη λειτουργία υπηρεσίας φροντίδας στο σπίτι για παιδιά που είναι βαριά άρρωστα και την οικογένειά τους.








http://www.merimna.org.gr/Default.aspx?ID=115