της Βικτωρίας Πολύζου, συμβουλευτική ψυχοθεραπεύτρια, medlabnews.gr
Το να λες ψέματα συνήθως επιδεινώνεται με το πέρασμα του χρόνου. Όταν βλέπετε ότι γλιτώνετε με ένα ψέμα αυτό σας ωθεί συχνά να συνεχίσετε τις αυταπάτες. Επίσης, οι ψεύτες θεωρούν ότι είναι καλύτερο να λένε αναλήθειες για να καλυφθούν. Έχουμε διαφορετικούς ανθρώπους με διαφορετικά μέτρα και σταθμά, όταν πρόκειται να πουν την αλήθεια. Περιμένουμε, για παράδειγμα, λιγότερη ειλικρίνεια από τους πολιτικούς παρά από τους επιστήμονες.
Αν κάποια στιγμή σας είπαν ψέματα, είναι επειδή συμφωνήσαμε να σας πουν ψέματα.
Η πρώτη αλήθεια σχετικά με το ψέμα: το ψέμα είναι πράξη συνεργασίας. Βέβαια, δεν είναι όλα τα ψέματα επιβλαβή. Μερικές φορές ηθελημένα συμμετέχουμε στην εξαπάτηση χάριν της κοινωνικής αξιοπρέπειας, ίσως για να κρατήσουμε ένα μυστικό που πρέπει να κρατηθεί κρυφό. Τα ψέματα μπορούν να προδώσουν την πατρίδα μας, να διακινδυνεύσουν την ασφάλεια μας, να υποσκάψουν τη δημοκρατία, να προκαλέσουν το θάνατο αυτών που μας υπερασπίζονται.
Το ψέμα είναι μια απόπειρα να γεφυρώσουμε το χάσμα, να συνδέσουμε τις ευχές με τις φαντασιώσεις μας για το ποιοι ευχόμαστε να ήμασταν, πώς ευχόμαστε να ήμασταν, με αυτό που είμαστε πραγματικά.
Και είμαστε όντως πολύ πρόθυμοι να γεμίσουμε τα κενά στη ζωή μας με ψέματα. Μια οποιαδήποτε μέρα, οι έρευνες δείχνουν ότι μπορεί να σας πουν ψέματα από 10 έως 200 φορές. Σύμφωνοι, πολλά από αυτά είναι αθώα ψέματα.
Όταν ένας άνθρωπος λέει ψέματα, σπάει έναν δεσμό, μια σιωπηρή συμφωνία να φερόμαστε στους άλλους όπως θα θέλαμε να μας φέρονται. Όταν μας εξαπατούν συχνά δυσκολευόμαστε να εμπιστευτούμε το ίδιο άτομο και πάλι.
Γιατί ο άνθρωπος λέει ψέματα;
• Για να φανεί καλύτερος και πιο αρεστός
• Για να κρύψει τις αδυναμίες και τις ανασφάλειες του
• Για να τον κρίνουν οι άλλοι ως σημαντικό
• Για να αποφύγει να μειωθεί ή να πληγωθεί.
Υπάρχουν τέσσερις διαφορετικοί τύποι ψεύτη:
του περιστασιακού, του συχνού, του καθ’ έξιν, και του επαγγελματία ψεύτη.
Ο καθ’ έξιν και ο επαγγελματίας ψεύτης, είναι δύσκολο να εντοπιστούν μόνο από τη γλώσσα του σώματος. Ο καθ’ έξιν ψεύτης είναι τόσο συνηθισμένος να λέει ψέματα, που μπορεί να μη νοιάζεται ή να μη συνειδητοποιεί πλήρως ότι ψεύδεται – γι’ αυτό και συνήθως δεν το δείχνει. Ο επαγγελματίας ψεύτης έχει εξασκηθεί τόσο πολύ στα ψέματά του, που η συμπεριφορά του δεν τον προδίδει.
Όπως εκείνοι που κάνουν χρήση ναρκωτικών και καταναλώνουν μεγάλες ποσότητες αλκοόλ, έτσι και εκείνοι που ψεύδονται, συνήθως δεν το παραδέχονται. Όμως, τις περισσότερες φορές το ψέμα ανιχνεύεται εύκολα, όταν ξέρουμε τι ενδείξεις να αναζητούμε.
Τα συμπτώματα που απαριθμούνται εδώ αποτελούν αξιόπιστες ενδείξεις για τον περιστασιακό ψεύτη και για τον συχνό ψεύτη. Γενικά, αυτές οι εξωτερικές ενδείξεις εμφανίζονται μόνο όταν κάποιος ξέρει ότι λέει ψέματα και νιώθει έστω και λίγο άσχημα που το κάνει.
Ευτυχώς, οι περισσότεροι άνθρωποι είναι, στη χειρότερη περίπτωση, περιστασιακοί ψεύτες και δείχνουν την αμηχανία τους με πολλούς τρόπους.
Τα συμπτώματα της ανειλικρίνειας περιλαμβάνουν:
• Ύπουλο βλέμμα, μάτια που αποφεύγουν τα δικά σας. Γενικά, υπάρχει η τάση να πιστεύουμε ότι όταν κάποιος λέει ψέματα διστάζει να μας κοιτάξει ευθέως στα μάτια και αποφεύγει το βλέμμα μας, κοιτώντας γύρω ή στρέφοντας το βλέμμα του χαμηλά. Επίσης, δείγμα ψεύδους είναι το να ανοιγοκλείνει έντονα τα μάτια του την ώρα που σου μιλάει κάποιος!
• Κάθε είδους νευρικές κινήσεις.
• Γρήγορη ομιλία. Είναι επίσης πολύ συχνό να προσπαθεί να μιλήσει τόσο γρήγορα που να κάνει συντακτικά και γραμματικά λάθη ή να πνίγεται και να βήχει προκειμένου να «καθαρίσει» το λαιμό του.
• Αλλαγή της φωνής.
• Κίνηση μπρος-πίσω, σε όρθια ή καθιστή στάση.
• Οποιοδήποτε σημάδι νευρικότητας.
• Υπερβολικό, προσποιητά ειλικρινές βλέμμα.
• Ιδρώτα. Υπερβολικός ιδρώτας για τις συγκεκριμένες συνθήκες μπορεί να εμφανιστεί στο μέτωπο, στα μάγουλα ή στο πίσω μέρος του λαιμού, όταν κάποιος λέει ψέματα.
• Τρεμούλιασμα.
• Οποιαδήποτε δραστηριότητα που κρύβει τα μάτια, το πρόσωπο ή το στόμα, όπως τοποθέτηση του χεριού μπροστά στο στόμα κατά την ομιλία, ξύσιμο της μύτης, ή πετάρισμα των ματιών.
• Γλείψιμο των χειλιών.
• Πέρασμα της γλώσσας πάνω από τα δόντια.
• Σκύψιμο μπροστά.
• Ανάρμοστη οικειότητα, όπως χτύπημα στην πλάτη, άλλο άγγιγμα, και υπερβολικό πλησίασμα (παραβίαση του προσωπικού χώρου).
Κλασικά Ψέματα
Ένα κλασικό ψέμα των ερωτευμένων στην αρχή της σχέσης τους είναι η σφοδρή άρνηση της έντασης των συναισθημάτων τους, για όλους τους παραπάνω λόγους. Ένα άλλο κλασικό ψέμα, σε όλες τις ηλικίες είναι το «δεν το έκανα εγώ!», ενώ είναι φανερό ότι το άτομο έχει διαπράξει αυτό για το οποίο κατηγορείται, αλλά δεν το παραδέχεται.
Το ψέμα μπορεί να είναι μια κραυγή που παρακαλάει «δώσε μου σημασία!». Τα ψέματα ως μηχανισμός άμυνας και άρνησης γίνονται οι παρωπίδες που εμποδίζουν το άτομο να έρθει αντιμέτωπο με πικρές αλήθειες, όπως όταν ο σύζυγος αρνείται να πιστέψει τις αποδείξεις ότι η γυναίκα του τον απατάει ή η μητέρα εθελοτυφλεί στο πρόβλημα ουσιοεξάρτησης της κόρης της. Έτσι, το ψέμα, έστω και πρόσκαιρα εξυψώνει το άτομο στον εαυτό του και στους άλλους και γίνεται η ασφαλιστική του δικλείδα.
Αντίθετα, το παθολογικό ψέμα χαρακτηρίζεται από συχνά και επανειλημμένα ψέματα για τα οποία δεν υπάρχει συγκεκριμένο κίνητρο. Τα ψέματα αυτά δεν ελέγχονται από το υποκείμενο, το οποίο αδιαφορεί για τις συνέπειες και τις περισσότερες φορές ζημιώνεται. Αυτό που ορίζει το παθολογικό ψέμα είναι η συχνότητα, η χρονιότητα και η έλλειψη οφέλους για το υποκείμενο. Ενώ το παθολογικό ψέμα εμφανίζεται συχνά σε συγκεκριμένες ψυχιατρικές διαταραχές, όπως είναι οι διαταραχές ελέγχου των παρορμήσεων (κλεπτομανία, πυρομανία, χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών, στοιχηματοπαιξία), δεν συνδέεται απόλυτα μαζί τους.
Το παθολογικό ψέμα αποτελεί ένα πολυπαραγοντικό φαινόμενο και οι αιτίες ανάπτυξής του είναι πολλές. Ορισμένες από αυτές είναι η σεξουαλική κακοποίηση στην παιδική ηλικία, η χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών στην οικογένεια, η χαμηλή αυτοεκτίμηση, ορισμένοι γενετικοί παράγοντες (26% περισσότερη λευκή ουσία στον προμετωπιαίο φλοιό του εγκεφάλου), οι μαθησιακές δυσκολίες, η νοητική υστέρηση, η υπερπροστατευτικότητα των γονέων, η ζήλια και η αντιπαλότητα μεταξύ αδελφών και συγκεκριμένες ψυχιατρικές διαταραχές (διαταραχές προσωπικότητας και διαταραχές ελέγχου των παρορμήσεων).
Η μυθομανία είναι μια διαταραχή της προσωπικότητας και ο μυθομανής ζει κυριολεκτικά μια ψεύτικη ζωή. Πρόκειται για μια παθολογική κατάσταση που χρειάζεται ψυχολογική - ψυχοθεραπευτική και πολλές φορές φαρμακευτική υποστήριξη, καθώς συχνά ο μυθομανής δεν υποφέρει μόνο από μυθομανία.
Ψεύτης μπορεί να χαρακτηριστεί όποιος έχει πει ψέμματα και πλέον γίνεται ιδιότητα όταν αφορά σε άτομο που επανειλημμένα λέει ψέμματα. Τα ψέμματα μπορεί να έχουν κάποιο απώτερο σκοπό π.χ. να τον γλιτώσουν από μια δυσάρεστη κατάσταση (παράδειγμα: έχω πονοκέφαλο, δεν θα'ρθω στο πάρτυ) - λέω πολλά τέτοια ή και όχι, απλά να εκφράζουν μια άλλη του ψυχολογική ανάγκη/αδυναμία (παράδειγμα: είμαι ηθοποιός). Ο παθολογικός ψεύτης είναι εκείνος που είναι εθισμένος στο ψέμμα, χρησιμοποιεί συνεχώς ψέμματα, ασύνδετα μεταξύ τους.
Όταν όμως το ψέμμα δεν σταματάει στο "είμαι ηθοποιός" αλλά συνδέεται με άλλα ψέμματα και γίνεται μια ιστορία με αρχή και τέλος (ξεκίνησα έτσι, πρωταγωνίστηκα εκεί, γνώρισα τους τάδε κλπ), και το άτομο πλάθει πολλές τέτοιες ιστορίες με αρχή και τέλος, φανταστικές ιστορίες αλλά με λεπτομέρεις και συνοχή, μιλάμε για μυθομανία. Η παθολογία της μυθομανίας διαφέρει με την κατάσταση του παθολογικού ψεύτη, καθότι ο δεύτερος δεν μπαίνει στη διεργασία σύνδεσης των ψεμμάτων και δημιουργίας ενός μεγάλου μύθου και αυτή ακριβώς η διεργασία με την όλη επιστράτευση της φαντασίας, η συνεχής απασχόληση του μυαλού και η εμμονή του για το σκοπό της δημιουργίας μύθων συνιστά την παθολογία της μυθομανίας. Μύθων που δεν είναι αυτοσκοποί, πηγάζουν νοσηρή ψυχολογία ή διαταραγμένο μυαλό.
Ημερολόγιο
Τετ Ιουλ 08, 2020 1:07 pm από 
