Η Μαστίχα Χίου στην Αρχαιότητα

Η Μαστίχα Χίου ήταν γνωστή από την Αρχαιότητα, τόσο για το μοναδικό της άρωμα, όσο και για τις θεραπευτικές ιδιότητές της.
Ο Ηρόδοτος, τον 5ο π.Χ. αιώνα αναφέρεται στην ρητινώδη ουσία με το όνομα Μαστίχα.

Πληροφορίες για την καλλιέργεια, χρήση και διακίνηση της μαστίχας στην κλασική εποχή δεν έχουν διασωθεί, σε αντίθεση με την ύστερη αρχαιότητα (1ος αι. – 7ος αι. μ.Χ.) όπου συναντάμε πληθώρα ιατρικών συνταγών με κύριο συστατικό την μαστίχα. Την θεωρούσαν ευεργετική για την ανθρώπινη υγεία και τις απέδιδαν πολλές ιδιότητες. Την χρησιμοποιούσαν σε συνδυασμό με άλλα φυσικά υλικά για την θεραπεία πλήθους ασθενειών.

O Ιπποκράτης (5ος αι. π.Χ.) ο σπουδαιότερος αρχαίος Έλληνας ιατρός, στο Γαληνός 78,603, αναφέρεται στις θεραπευτικές ιδιότητες και συγκεκριμένα για τις ρινικές παθήσεις.
Ο Διοσκουρίδης (1ος αι. μ. Χ.) πατέρας της φαρμακολογίας, ιατρός και βοτανολόγος από την Κιλικία, του οποίου το έργο «Περί ύλης ιατρικής» δεν είχε ξεπεραστεί μέχρι το 16ο αι., κάνει εκτεταμένη αναφορά στη μαστίχα στο «De material medica” (1,70).

Αναφέρει επίσης και το Μαστιχέλαιον (olium soavissimum) που παρασκευαζόταν από τη Μαστίχα Χίου και επισημαίνει τη χρήση του στις παθήσεις της μήτρας, ως ήπιο, θερμαντικό, στυπτικό και μαλακτικό.

Κατά την περίοδο αυτή η μαστίχα προοριζόταν κυρίως για την αντιμετώπιση στομαχικών διαταραχών. Συντελούσε στην ομαλή λειτουργία του πεπτικού συστήματος (Αλέξανδρος, Problematicum Ι Prefatio). H Mαστίχα εθεωρείτο ιδανική, προκειμένου να απαλλαγεί κάποιος από πόνους στο στομάχι (Αέτιος, Iatricorum 9.11), από εμετούς (Αέτιος 9.11), ανορεξία (Ορειβάσιος, Eclogae medicamentorum 38) και διαταραχές της κοιλιάς (Ορειβάσιος, Synopsis ad Eustathium filium 4.83).

Η δεύτερη πιο συνηθισμένη χρήση συνδεόταν με την υγεία της στοματικής κοιλότητας. Η μαστίχα ήταν απαραίτητη για τον καθαρισμό των δοντιών. Τον 17ο αιώνα μ.Χ. ο γιατρός Παύλος ο Αιγινήτης, κατέγραψε τη συνταγή για την παρασκευή οδοντοσμήγματος, δηλαδή οδοντόπαστας (Εpitomae 2.26).
H μαστίχα προφύλασσε τα δόντια από παθήσεις (Ορειβάσιος Ad Eustathium 3.178), φρόντιζε τα ούλα που μάτωναν (Ορειβάσιος, Eclogae 16.1) καθώς και τα δόντια που δεν ήταν σταθερά (Αέτιος, 8.31). Προσέφερε καθαρή αναπνοή (Αέτιος, 8.7) και έλκυε την περιττή υγρασία του στόματος (Αέτιος, 3.141).

Η μαστίχα χρησιμοποιούνταν ως πανάκεια! Είναι φανερό ότι στη μαστίχα κατέφευγαν όσοι δοκιμάζονταν από κάθε είδους πόνο (Παύλος, Epitomae 7.7.10). Μαστίχα χρησιμοποιούσαν και σε περιπτώσεις που δεν είχε εντοπισθεί η αιτία του κακού.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει το γεγονός ότι η μαστίχα χρησιμοποιούνταν και για καλλωπισμό. Τον 4ο μ.Χ. αιώνα η μαστίχα χρησίμευε σαν αντιηλιακό. Προστάτευε από τα εγκαύματα που μπορούσε να προκαλέσει η έκθεση στον ήλιο (Ορειβάσιος, Ad Eustathium 6.53). Τον 6ο αιώνα μ.Χ. η μαστίχα αποτελούσε κύριο συστατικό στην παραγωγή σαπουνιού (Αέτιος 8.37).
Ο προσωπικός γιατρός του αυτοκράτορα Ιουστινιανού, Αέτιος (6ος αιώνας μ.Χ.) κατέγραψε τη συνταγή για κρέμα προσώπου, η οποία περιείχε ανάμεσα σε άλλα και μαστίχα.

Με μαστίχα και λάδι παρασκευαζόταν το Μαστίχινον, το οποίο συγκέντρωνε όλες τις ιαματικές ιδιότητες της μαστίχας. Είχε το πρόσθετο πλεονέκτημα ότι μπορούσε να αλειφθεί στην προβληματική περιοχή (Σωρανός, Ι 48). Το μαστίχινον χρησιμοποιούνταν και σαν καλλυντικό, λόγω της ιδιότητάς του να προσδίδει φωτεινότητα στο πρόσωπο (Διοσκουρίδης, De material medica I 42).

Οι ιδιότητες της μαστίχας εγκωμιάζονταν σε υπέρμετρο βαθμό και η φήμη για την αποτελεσματικότητά της μοιάζει να άγγιζε τα όρια του θρύλου.
Η μαστίχα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί με τέτοιο τρόπο και σε συνδυασμό με επιλεγμένα υλικά, ώστε να έχει διαφορετικές ιδιότητες, ανάλογα με τις ανάγκες του ασθενούς. Δεν προσέφερε μόνο ανακούφιση, αλλά συνέβαλε και στην βελτίωση της ψυχικής διάθεσης και στην πρόκληση εφορίας.
Για τις ποικίλες χρήσεις της μαστίχας διαβάζουμε σε πολλές περιηγητικές εκδόσεις.

Ο George Sandys, στις αρχές του 17ου αιώνα αναφέρει ότι το ξύλο του μαστιχόδενδρου είναι εξαιρετικό για οδοντογλυφίδες. Αλλού, έχουμε την πληροφορία ότι οι εύποροι αναμιγνύουν μαστίχα στο ζυμάρι ώστε το ψωμί να γίνει πιο εύγευστο. Σύμφωνα με τον γερμανό Θεολόγο και περιηγητή του δεύτερου μισού του 17ου αιώνα Johan Michael Wansleben, οι προύχοντες στην Αίγυπτο αρωμάτιζαν με μαστίχα τα δοχεία του πόσιμου νερού για να το κάνουν πιο ευχάριστο στη γεύση.

Ο γιατρός Testevuide, οποίος έζησε για ένα διάστημα στη Χίο στο τελευταίο τέταρτο του 19ου αιώνα, γράφει ότι τη χρησιμοποιούν στα ονομαστά γλυκά του κουταλιού του νησιού. Ο ίδιος μας πληροφορεί ότι η Ευρώπη καταναλώνει αρκετά μεγάλη ποσότητα μαστίχας – κατώτερης ποιότητας – για τα βερνίκια.

Πληροφορία, για χρησιμοποίηση της μαστίχας στον αρωματισμό του πόσιμου νερού μέχρι και τα μέσα του 20ου αιώνα, έχουμε από το νησί της Δωδεκανήσου, Καστελόριζο.

Στον 20ο αιώνα η μαστίχα εξακολουθεί να χρησιμοποιείται για τις ίδιες ασθένειες όπως και στην αρχαιότητα, αλλά αρχίζει να αποδεικνύεται επιστημονικά η δράση της από μελέτες Πανεπιστημίων της Ελλάδος και του εξωτερικού.

» ΕΞΩΓΗΙΝΟΙ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ!!!!!
» Τσουρέκια με μαχλέπι και μαστίχα!!!
» Παραιτήθηκε ο αστυνομικός διευθυντής Χίου

kairos Athina

Η Μαστίχα Χίου στην Αρχαιότητα