Είμαι το σώμα μου: από το σώμα-αντικείμενο στο σώμα-υποκείμενο

Η πρώτη ύλη της σωματοψυχοπαιδαγωγικής προσέγγισης είναι το βίωμα. Ο τρόπος που αντιλαμβανόμαστε, δηλαδή, με το σώμα μας, την εμπειρία μας. Αυτό το «αυτονόητο» είναι στην ουσία για πολλούς ανθρώπους προς ανακάλυψιν. Το να έχει κανείς πραγματική και συνεχή επαφή με το σώμα του σημαίνει ότι θα πρέπει να μεταβεί από το σώμα-αντικείμενο (έχω ένα σώμα) στο σώμα-υποκείμενο (είμαι το σώμα μου). Σίγουρα το σώμα βρίσκεται στο επίκεντρο των ανθρωπιστικών επιστημών τις τελευταίες δεκαετίες, ακριβώς διότι ήταν ο μεγάλος απών της δυτικής σκέψης. Εξάλλου και η ιατρική επιστήμη θέτει κατ’ αρχήν σε επιστημολογική βάση το σώμα / αντικείμενο, αποκομμένο από την ψυχική του διάσταση. Το σώμα στην ιατρική είναι μια «μετρήσιμη» και «ακτινογραφούμενη», με μαθηματική και τεχνολογική ακρίβεια, βιολογική οντότητα. Με τις εξελίξεις στην έρευνα του εγκεφάλου έχουν ανοίξει τα τελευταία χρόνια στην ιατρική (αλλά και σε άλλες επιστήμες όπως η ιστορία) νέα πεδία έρευνας με κέντρο το συναίσθημα. Οι ευρέως ψυχοθεραπευτικές προσεγγίσεις, από την άλλη πλευρά, αντιμετωπίζουν το σώμα ως «καθρέπτη» της ψυχής, τα σωματικά συμπτώματα έχουν τη ρίζα τους στον ψυχισμό. Ο Danis Bois, ιδρυτής της Σωματοψυχοπαιδαγωγικής, αυτής τής κατ’ αρχήν εμπειρικής προσέγγισης, όπως και ο ίδιος δεν παραλείπει να τονίζει, υπερασπίζεται «τη δυναμική άποψη της ταυτόχρονης γένεσης της σωματικής και ψυχικής αντίδρασης…» (Ο Ανανεωμένος Εαυτός, εκδ. Κινούν). Το Healthy Way συνομίλησε με τη Νέλλη Ασημακοπούλου και την 'Ασπα Σαμοΐλη, θεραπεύτριες εξειδικευμένες στη συγκεκριμένη προσέγγιση.
Φτάνοντας στο κέντρο «Κινούν», στου Φιλοππάπου είχα ήδη αρχίσει να εισπνέω την ηρεμία της γειτονιάς και να παίρνω ανάσα από τον αφόρητο κλοιό της ζέστης, ο οποίος είχε πλέον αρχίσει να υποχωρεί. Έξω από την είσοδο του περιποιημένου νεοκλασικού κτιρίου, του κέντρου «Κινούν», η διάθεσή μου ήταν ήδη καλύτερη. Οι εσωτερικοί χώροι περιποιημένοι και κατάφωτοι. «Η ποιότητα της παρουσίας συμβαδίζει με την ποιότητα της προσοχής που παρέχουμε στον εαυτό μας», γράφει ο ιδρυτής της Σωματοψυχοπαιδαγωγικής προσέγγισης Danis Bois, τονίζοντας τη σημασία του αισθητού της ύπαρξής μας, Η φιλοσοφική προϊστορία αυτής της προσέγγισης βρίσκεται στη σχολή της φαινομενολογίας.

Ποιοι είναι οι λόγοι που οδηγούν τους θεραπευόμενους εδώ, ήταν η πρώτη ερώτηση. «Tο αρχικό ζήτημα και αίτιο προσέγγισης είναι προκύπτοντα από το σώμα πράγματα. Όταν πονάει ένας ώμος, το αίτιο μπορεί να είναι οτιδήποτε…» σπεύδει να απαντήσει η κα Σαμοΐλη «από μια βαριά τσάντα μέχρι κάποιο πρόβλημα με ψυχικές προεκτάσεις». Η ουσία της προσέγγισης, ωστόσο, είναι ότι είναι εστιασμένη στο σώμα και στο παρόν. Οι άνθρωποι που καταφθάνουν στο «Κινούν» προέρχονται, συνήθως, από τις ανθρωπιστικές επιστήμες και από τις τέχνες. Πολλοί χορευτές ανακαλύπτουν εδώ την κίνηση «από μέσα προς τα έξω» σε αντιπαράθεση με την κίνηση φόρμας, στην οποία είναι εκπαιδευμένοι και η οποία είναι «κίνηση από έξω προς τα μέσα». Αυτή είναι και η διαφορά, μου εξηγούν, μεταξύ ενός χορευτή που έχει άρτια τεχνική (από έξω προς τα μέσα) και ενός χορευτή που συγκινεί (από μέσα προς τα έξω). Η ανεύρεση της εσωτερικής κίνησης του σώματος είναι το ζητούμενο στην προσέγγιση αυτή, ένα είδος σωματικής αυτογνωσίας, Ο «θεραπευόμενος» ξαναβρίσκει την αίσθηση του σώματός του, το αφουγκράζεται και του επιτρέπει να ξεκινήσει τους μηχανισμούς αυτοΐασης. Ο θεραπευτής είναι το ίδιο το σώμα.

Η μέθοδος

Η μέθοδος είναι η χειραγωγή και η κίνηση. Η θεραπεία είναι βραχείας διάρκειας, στόχος η γρήγορη αποδέσμευση των θεραπευομένων.

«Χειραγωγή» σημαίνει βρίσκω την εσωτερική μου κίνηση. Το άτομο αφουγκράζεται το σώμα του μέσα από τη χειραγωγή που κάνει ο θεραπευτής. Σε αυτήν τη διαδικασία ο θεραπευόμενος είναι κυρίως αποδέκτης των δικών μας χειρισμών», διευκρινίζει η 'Ασπα Σαμοΐλη.

«Κίνηση» είναι ένα είδος κωδικοποιημένης κίνησης, ‘χορογραφίας’ η οποία μπορεί να γίνει σε ατομική ή ομαδική βάση. Μέσα από αυτήν τη διαδικασία ο θεραπευόμενος βγάζει προς τα έξω, αυτό που γίνεται μέσα του. Στην κίνηση συμμετέχει και το ίδιο το άτομο. Μέσα από την κίνηση ενός ατόμου οι θεραπευτές μπορούν να διαβάσουν το σωματογράφημα. Μπορούν να δουν αν έχει σχέση με το χώρο, με το περιβάλλον του, αν είναι πολύ κλειστό ή πολύ ανοικτό στις σχέσεις του με τους άλλους.

Είμαστε εκπαιδευμένοι μέσω της ενσυναίσθησης να νιώθουμε στο σώμα, αυτό που νιώθει ο άλλος. Όλοι μπορούμε να το κάνουμε αυτό και αυτό μαθαίνει όποιος έρχεται εδώ. Έχουμε μάθει να χρησιμοποιούμε το σώμα μας σαν αντικείμενο. Όταν έρθουμε σε επαφή με το σώμα μας ως υποκείμενο βρίσκουμε μ’ έναν τρόπο την αλήθεια μας και αυτό είναι ιδιαίτερα συγκινητικό και μας αφορά όλους. Όποιος άνθρωπος βιώνει αυτήν τη σχέση με το σώμα του δεν μπορεί να μείνει αδιάφορος», διαπιστώνει η Νέλλη Ασημακοπούλου.

Η κίνηση θεραπεύει. Οι θεραπευτές διαβάζουν την «παθολογία» μέσα από την κίνηση. Ο διάλογος που προκύπτει έχει επίκεντρο το σώμα και δεν δίνει οδηγίες ή κατευθύνσεις.

Νέλλη Ασημακοπούλου

«Ασχολήθηκα από μικρή με τον αθλητισμό και την ενόργανη γυμναστική σε επίπεδο πρωταθλητισμού, κατόπιν προχώρησα στο χορό και τέλος, άρχισα να διδάσκω πιλάτες. Όλη αυτή η ενασχόλησή μου με το σώμα ξεκίνησε από τους δικούς μου πόνους οι οποίοι είχαν αρχίσει ύστερα από ένα ατύχημα που υπέστην όταν ήμουν πέντε χρονών. Αυτό ήταν και καθοριστικό για την περαιτέρω πορεία μου στο χορό γιατί δεν δέχτηκα πολλές προτάσεις ακριβώς επειδή ήξερα ότι οι πόνοι που είχα δεν θα μου επέτρεπαν να προχωρήσω πολύ. Στράφηκα στη διδασκαλία, διδάσκοντας πιλάτες. Μια γέννα μου μού προξένησε κάποιο επιπλέον σωματικό πρόβλημα κι έτσι μπήκα στη διαδικασία να αφουγκράζομαι το σώμα μου για να δω από πού προέρχεται ο πόνος. Είχα αρχίσει να βρίσκω την εσωτερική μου κίνηση, χρησιμοποιώντας μια μπάλα για τις διάφορες κινήσεις μου και έτσι κάπως ανακάλυψα ότι και άλλοι είχαν αρχίσει να επεξεργάζονται μια παρόμοια μέθοδο».

'Ασπα Σαμοΐλη

«Εγώ έφτασα εδώ από την αρχιτεκτονική. Η αρχιτεκτονική ήταν για μένα μια εσωτερική διαδικασία, μια κίνηση από μέσα προς τα έξω. Εστίαζα στη δημιουργία ενός χώρου που να ταιριάζει στους ανθρώπους. Αυτή η επικοινωνία ήταν τα πρώτα χρόνια μαγική. Όταν άλλαξαν οι συνθήκες στην αγορά, όμως, αυτή η επικοινωνία έπαψε να υπάρχει και η διαπραγμάτευση με τους “πελάτες” πήρε μια χροιά που δεν με ικανοποιούσε. Δεν ένιωθα πια τη δημιουργικότητα που είχα στην αρχή. Εν τω μεταξύ είχα ασχοληθεί και με το χορό. Έπειτα από κάποια δύσκολη φάση της ζωής μου είχα αρχίσει να πονάω και αφού δεν βρέθηκε οργανικό πρόβλημα, άρχισα να αναζητώ μια άλλη διέξοδο στο πρόβλημα του πόνου. Έτσι ανακάλυψα τη Σωματοψυχοπαιδαγωγική. Ύστερα από μερικές συνεδρίες δεν είχα πόνους. Τόσο πολύ συγκλονίστηκα, που αποφάσισα να ασχοληθώ με αυτή την προσέγγιση σε άλλη βάση».








www.exress.gr